Drzwi płockie to jeden z najpiękniejszych zabytków sztuki romańskiej. Zostały stworzone w XII wieku w Magdeburgu na zamówienie biskupa Alesandra z Malonne dla nowo powstałej katedry płockiej. Obecnie ich oryginał można podziwiać w zachodnim portalu soboru św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim, zaś ich kopia od 1982 znajduje się w katedrze płockiej. Poznaj historię tego niezwykłego arcydzieła i dowiedz się, jaką drogę przebyły od czasu stworzenia ponad 800 lat temu.
Historia drzwi płockich
Jak wspominaliśmy, drzwi powstały w połowie XII wieku, celem zawieszenia ich w, wybudowanej niedługo wcześniej, katedrze płockiej. Ich wykonania podjął się Riquinus wraz z pomocnikiem Waismuthem. Dotychczasowe badania sugerują, że drzwi płockie pozostały w katedrze przez okres około 250 lat. Następnie zostały przeniesione i obecnie zdobią ramy drzwiowe w prawosławnym soborze św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim na terenie dzisiejszej Rosji. Badacze nie są zgodni co do powodu przeniesienia drzwi – jedni sądzą, że zostały one skradzione przez Litwinów podczas wypraw na Mazowsze, inni zaś sądzą, że drzwi płockie stanowiły podarunek od polskiego duchowieństwa dla Lingwena Olgierdowicza, księcia nowogrodzkiego i brata Władysława Jagiełły.
Naukowcy przez lata wielokrotnie postulowali wykupienie drzwi; pierwsze próby miały miejsce jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. W 1962 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego i mediewista Aleksander Gieysztor zgłosił propozycję wykonania kopii z brązu. Na rozwój wydarzeń należało poczekać, gdyż ówczesne władze, na czele z Gomułką, nie były zainteresowane projektem. Pierwsza kopia drzwi, odlana parę lat po propozycji profesora Gieysztora, została wykonana z żywicy epoksydowej. Dopiero w latach 70 władze Płocka zdecydowały na odlanie brązowej kopii. Wykonanie jej zajęło trzy lata. Kopia została zawieszona w portalu w listopadzie 1981 roku, a wyświęcona w lutym 1982 roku przez prymasa Polski arcybiskupa Józefa Glempa. Do dzisiaj można ją oglądać w katedrze płockiej.
Wykonanie i wygląd drzwi płockich
Badania wskazują, że drzwi odlano z brązu i poszczególne ich części przybito do drzwi drewnianych. Wysunięte przypuszczenie tłumaczy zaburzoną pierwotną kolejność poszczególnych przedstawień figuralnych. Drzwi składają się z 24 kwadratowych kwater i 2 prostokątnych. Płyty zostały oddzielone od siebie bordiurą, ozdobioną ornamentem roślinnym. Płaskorzeźby są bardzo bogato zdobione; składają się z wielu różnorodnych scen z Pisma Świętego – i nie tylko.
Artysta przedstawił cykl Zbawienie, część scen obrazuje również wydarzenia z dzieciństwa i pasji Chrystusa, a niektóre odnoszą się do starotestamentowych scen. Istnieją również kwatery ozdobione scenami inspirowanymi prawdopodobnie „Psychomachią” oraz przedstawienia nawiązujące do Składu Apostolskiego. W połowie wysokości skrzydeł zamieszczono kołatki, mające formę lwich paszczy, z których wystają ludzkie głowy.
Cała kompozycja sprawia wrażenie masywnej i ciężkiej. Przestawienia figuratywne mają statyczny charakter, a jednocześnie ożywia je mimika – wyraźnie widać emocje na twarzach poszczególnych postaci. Ozdobność, widoczna zwłaszcza w bordiurze, jest wyjątkowo dokładna i piękna.
Każdy, kto będzie miał okazję zwiedzić sobór św. Sofii w Nowogrodzie Wielkim, powinien obejrzeć drzwi płockie z bliska, natomiast tym, którzy nie wybierają się do Rosji polecamy dokładną kopię z katedry płockiej – drzwi robią niesamowite wrażenie i warto zobaczyć je na własne oczy.
Informacje na podstawie: https://polonika.pl/polonik-tygodnia/pelne-tajemnic-drzwi-plockie
